کیمیاگری و فرایند فردیت
(Alchemy and individuation process)
بخش نخست (1) : آنیمای تنها در زنجیر
Anima Solo
کیمیاگری Alchemy برای قرنها دانشی نیرومند و اسرارآمیز محسوب می شده است که از یک سو با جهان مواد سر و کار داشته است و از سوی دیگر بر سنتی پررمز و درونی.
هدف کیمیاگری در ظاهر به خلوص رساندن و رها ساختن ماده برتر / طلا که در ماده ای ناخالص زندانی شده است می تواند تلقی شود و این باور اولیه دنیای مدرن به این سنت باستانی بود.
در کیمیاگری برای رهای سازی عنصر برتر برای قرنها این باور نزد گروه بزرگی از کیمیاگران وجود داشته است که نخست کیمیاگر باید به سنگ فلاسفه philosopher's stone/ lapis philosophorum دست یابد زیرا تنها این سنگ است که می تواند فلزات پایه برتر مانند جیوه Mercury و نقره Silver را به طلا بدل سازد.
کارل یونگ یکی از دو بنیانگذار بزرگ روانکاوی مدرن و پس از او گروهی از شاگردانش مانند جیمز هیلمن James Hillman تلاش کردند تا به درکی عمیقتر و روانشناسانه از فرایند کیمیاگری برسند. تلاشی که با گذشت زمان و گسترش علاقه به درک نشانه شناسی فرایند سنتهای کیمیاگری در ربع قرن گذشته به نقطه جدیدی وارد شده است. از کتاب کیمیاگر پائولوکوئیلو تا داستان سنگ فلاسفه هری پاتر نه تنها توجه به نشانه شناسی کیمیاگری به دنیای روانشناسی عمیق Depth Psychology وارد گشته است بلکه به دنیای ادبیات فانتزی و معنا گرا نیز ورود یافته است.
کیمیاگری به بیان ساده همان مس وجود خود را زر ساختن است و به بیان دقیق تر رها ساختن آن خود برتر و خویشتن خویشی است که در درون هر انسان وجود دارد و می تواند دوباره کشف و آزاد شود. کیمیاگری روند دستیابی به شخصیت فردی و تکمیل فرایند "یک نفر شدن" Individuation است.
قدرت کیمیاگری در استفاده از نیروی استعاره و آرکتایپها/ کهن الگوهای ذهن ناخودآگاه است. کیمیاگری به خوبی می داند که به طور مثال سرب در ذهن انسان تنها یک فلز نیست بلکه در خود ویژگی هایی را به نمایش می گذارد که در ذهن انسان معنایی روانشناختی می یابند.
اندیشیدن به سرب تنها اندیشیدن به یک فلز نیست بلکه همزمان تصویری از محدودیت، سنگینی و کندی را منتقل می کند. سمبل ها و تصاویر کیمیاگری به شکلی شگفت انگیز با بخش ناخودآگاه ذهن ما ارتباط برقرار می کنند و معنایی ژرف تر از آنچه در ظاهر قرار دارد را با ذهن ناخودآگاه ما گفتگو می کنند و از همین رو می توان کیمیاگری را بیش از هر چیز سنتی عرفانی و روانشناختی دانست که از جهان ماده به عنوان تنها لایه ای سطحی برای رسیدن به ساختار کهن الگویی ذهن بهره می گیرد.
توصیف فلسفی کیمیاگری را می توان در تمدن غرب از امپدوکلس و آناکساگوراس تا ارسطو دنبال کرد ولی برای قرنها غرب آغاز کیمیاگری را به زرتشت نسبت داده است . پلینی Pliny اگرچه می نویسد که زرتشت در تمام جهان شناخته شده از این روست که آورنده جادوست ولی همزمان از یک مغ دیگر ایرانی به نام اوستانس/ هوستانس Ostanes نام می برد که برای نخستین بار کیمیاگری را بنیان نهاده است و هم اوست که برای نخستین بار یونانیان را با کیمیاگری و سحر و آیین مغان آشنا می سازد. او همچنین اوستانس را پیوند زننده دانش طبیعی و ستاره شناسی معرفی می کند.
آگوستین هیپو Augustine of Hippo فیلسوف و اسقف قرن پنجم در کتاب خود شهر خدا City of God از وارو Marcus Terentius Varro محقق و نویسنده رومی یک قرن پیش از میلاد نقل می کند که کیمیاگری در رم باستان و سنتهای فیثاغورثی همگی بر گرفته از آیینهای مغان ایرانی بوده اند.
به باور من نگاه روانشناسی عمیق Depth Psychology به کیمیاگری می تواند بخشهای ارزشمندی از رموز نهفته در فرزانش جاودان را آشکار سازد و با بیانی نوین آن را آشکار سازد و از همین رو تصمیم دارم که در همین راستا به تدریج تشریح بعضی از سمبل ها و فرایند کیمیاگری را به زبان روانشناسی عمیق Depth Psychology و فلسفه هستی گرایی متعالی Transcendental Existentialism در این صفحه مرور کنم.
نکته مهم برای شروع این است که بدانیم در کیمیاگری هیچ راه ثابتی برای شروع فرایند وجود ندارد زیرا نحوه فرایند کیمیاگری و رسیدن به "سنگ فلاسفه" philosopher's stone کاملا بستگی به نقطه شروع ما دارد. تنها چیزی که همیشه قطعی و مشترک است این است که فرایند کیمیاگری از ماده ای اولیه Prima Matter که ماده ای مغشوش و تعین نایافته است شروع می شود که نزدیک ترین حالت به آشوب Chaos تلقی می شود و آن را ماسا کانفیوزا Massa Confusa نیز می نامند.
جالب است بدانیم که این ماده نخستین عموما عموما خاکستری رنگ است. جهل در کیمیاگری خاکستری است و سیاه نیست. در حقیقت در کیمیاگری سیاه یک دستاورد است. درست مانند انکه برای رسیدن به افسردگی عمیق باید بر مرحله ای از جهل نخستین غلبه کنید.
این ماده مغشوش و آشوب زده اولیه می تواند درجات و شکلهای مختلفی داشته باشد که از فرد به فرد فرق می کند. به طور مثال می تواند خاکستر(اشتیاقی سوخته و تمام شده) Ash، آنچه به آن شیر باکره Virgin Milk (زندگی نیندیشیده و تغذیه شدن ذهنی تنها توسط یک ایدئولوژی) می گویند ، کوه سیاه Black Mountain (مشکلات عظیم زندگی پیش رو) و یا حلقه دود خیسSmoke Fume Nebula (گنگی و گیجی و ناتوانی در به روشنی دیدن) ، ستاره راهنما Stella Signata (نور ستاره راهنمای درونی که راهی مشخص را آشنا می سازد ولی چیزی از سفر و چگونگی پیمودن ان نمی گوید) و یا مثالهای بسیار دیگری باشد که توسط کیمیاگران مورد اشاره قرار گرفته است.
ولی این ماده اولیه هرچه باشد و فرایند به هر شکلی صورت پذیرد هدف نهایی همیشه یکی است. این هدف رها سازی روح از زنجیر و رهایی پس از دست یابی به سنگ فلاسفه است.
یکی از تصاویر مشهور در کیمیاگری آنیمای تنها و در زنجیر Anima Solo است. آنیما در روانشناسی یونگی به بعد زنانه Feminine هر شخص گفته می شود ولی آنیما در کل و در سنت کیمیاگری معادل روح Soul تلقی می شود. حتی در روانشناسی یونگ نیز مردی که ناتوان از ارتباط با آنیمای درون خویشتن است در حقیقت به انسانی بی روح و ماشینی بدل می شود. در چنگال آنیموس گرفتار آمدن تبدیل زندگی به جسد زندگی است.
روح هم در روانشناسی عمیق و هم در کیمیاگری کیفیتی زنانه دارد و از این رو زندگی بخش است. هر یک از ما که تخته بند تن شده ایم آنیمایی در زنجیر داریم. فرایند کیمیاگری در سراسر زندگی ما دنبال می شود برای آزادی روح از زنجیر ولی همزمان ما کیمیاگری های کوچکتر خود را هر روز در این مسیر انجام می دهیم انگاه که در یک رابطه، یک شغل، یک روش زندگی، یک روش تفکر گرفتار امده ایم و نمی توانیم خارج شویم و این احساس را داریم که روحمان به دام افتاده و آزاد نیست و کار کیمیاگری آزاد سازی روح از این نقاط است. جایی که ما آنیما سولو و یا انیمای تنهای خود را که در برزخ زنجیر شده است آزاد می کنیم.
آیدین آرتا
- 1st century author, Pliny the Elder (23-79 CE), names Zoroaster as the inventor of magic (in Natural History 30.2.3).
- Preisendanz, “Ostanes (8),” in Pauly-Wissowa XVIII, 1942, col. 1610-1642, is credulous and apologetic, but valuable for the author’s great knowledge of the literature. Little better is J. Bidez and F. Cumont, Les Mages hellénisés, Paris, 1938, I, pp. 165-212; II, pp. 265-356 (the essential collection of data). (Morton Smith)
- Augustine City of God 35, citing Varro
سلام ، سپاسگزاری میکنم از محتوای پر مغز فرزانش
سیاه یک دست آورد است ؛ چه
تعبیر فوق العاده ای
آیا کیمیاگری الگو و مدلی هست که به لحظه پاسخ می‌دهیم؛
پاسخی که هماهنگ با آتمن و در رقص با نا همگونی است که اگر به اندازه ی کافی ادامه یابد میتواند در شرایط مسین بتدریج استحاله ایجاد کند و به کیفیتی طلایی بیانجامد؟